23/10/2024, một vụ cháy lớn đã xảy ra tại di tích quốc gia chùa Phổ Quang thuộc xã Xuân Lũng, huyện Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ.
Báo cáo về thiệt hại từ vụ cháy, UBND xã Xuân Lũng cho biết: Tòa Tam Bảo bị thiệt hại hoàn toàn; Bảo vật quốc gia Bệ đá hoa sen (Bàn thờ Phật bằng đá), quan sát cho thấy bị vỡ cánh hoa sen; 27 pho tượng Phật cùng toàn bộ cơ sở vật chất trong chùa bị thiệt hại hoàn toàn. Kinh phí thiệt hại ước tính 25 tỉ đồng.
 |
| Chùa Xuân Lũng còn có tên gọi là chùa Phổ Quang là di tích lịch sử văn hóa quốc gia, được xếp hạng tại Quyết định số 92/VHTT-QĐ năm 1980 của Bộ VHTT (nay là Bộ VHTTDL). Ngôi chùa có tuổi đời hơn 800 năm, còn lưu giữ được nhiều di vật, cổ vật có giá trị, đặc biệt là bảo vật quốc gia Bàn thờ Phật bằng đá (ảnh BVH) |
Ngày 24/10/2024, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã cử đoàn công tác gồm Cục Di sản văn hóa, Bảo tàng Lịch sử quốc gia, Viện Bảo tồn di tích phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Phú Thọ, Phòng Văn hóa và Thông tin huyện Lâm Thao, Ủy ban nhân dân xã Xuân Lũng tiến hành kiểm tra hiện trường vụ cháy chùa Xuân Lũng.
Theo đánh giá của đoàn công tác, phần hoành, rui, cửa gỗ bị cháy toàn bộ. Tường mặt ngoài có vết nứt, bề mặt không thấy hư hại, nhưng mặt trong đã bị hư hỏng, đặc biệt là phần Ống muống, Hậu cung. Toàn bộ cột bị đã cháy bề mặt. Hoành, rui, các cấu kiện vì mái, hệ thống cửa bị cháy toàn bộ. Chân tảng bị bong vỡ, hư hỏng hết. Kết cấu công trình đã rất yếu không còn khả năng chịu lực.
|
| Toàn bộ cột bị đã cháy bề mặt. Hoành, rui, các cấu kiện vì mái, hệ thống cửa bị cháy toàn bộ. Chân tảng bị bong vỡ, hư hỏng hết. Kết cấu công trình đã rất yếu không còn khả năng chịu lực (ảnh: BVH) |
Đối với hệ thống hiện vật, toàn bộ bề mặt Bảo vật quốc gia Bàn thờ Phật bằng đá: bị ám khói đen; đài sen bị gãy vỡ hai góc bên trái (cả cánh sen trên và dưới), bên phải có một vết nứt lớn; phần thân và đế bàn thờ một số chỗ bị sứt vỡ, tách lớp; một số vị trí còn lại bị biến đổi về mặt hoá học.
Hệ thống tượng đất, hầu hết tượng bị hư hỏng nặng, đã mất hoàn toàn lớp sơn thếp; bị rơi gãy các bộ phận; một số tượng bị đổ ngả vào tường; một số tượng bề mặt bị mềm.Hệ thống tượng gỗ đã cháy hoàn toàn, bị than hóa.
 |
| Bảo vật quốc gia Bệ đá hoa sen (Bàn thờ Phật bằng đá), quan sát cho thấy bị vỡ cánh hoa sen |
Với thực trạng di tích nêu trên, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đề nghị Ủy ban nhân dân tỉnh Phú Thọ giao cơ quan chức năng và chính quyền địa phương thực hiện một số biện pháp sau:
Biện pháp cấp thiết: Cần sớm có đánh giá, kết luận về nguyên nhân của vụ cháy để làm rõ trách nhiệm; tăng cường công tác bảo vệ, giữ gìn các di tích khác trên địa bàn toàn tỉnh. Tiếp tục đánh giá, kiểm đếm, bảo vệ tối đa các cấu trúc và thành phần của di tích còn tồn tại. Đối với kiến trúc công trình: Bao che công trình, lưu ý không căng bạt trực tiếp lên kiến trúc vì kết cấu công trình đã rất yếu.
 |
Đối với Bảo vật quốc gia Bàn thờ Phật bằng đá: Thực hiện ngay các biện pháp kiểm kê các mảnh đá của bàn thờ bị rơi, rụng; đánh số, mã hóa và có giải pháp bảo quản an toàn tất cả các mảnh vỡ này; dọn dẹp toàn bộ các mảnh ngói, gạch vụn rơi phía trên bàn thờ; gia công khung cứng để bao che toàn bộ Bàn thờ
Đối với hệ thống tượng thờ: Không di dời các hiện vật, đối với các hiện vật bị đổ, thận trọng định vị lại hiện vật. Gia công khung lưới thép có mái che cứng bên trên để bảo vệ hiện vật, bảo đảm thông thoáng cho hiện vật, tránh gây hiện tượng om nhiệt, ẩm.
Cần sớm đề xuất các biện pháp cấp thiết, xem xét đến sự phù hợp, đồng bộ với các giải pháp về bảo quản, tu bổ lâu dài sau này.
Biện pháp lâu dài: Đối với Bảo vật quốc gia Bàn thờ Phật bằng đá và hệ thống các hiện vật, nghiên cứu, đánh giá một cách khoa học, thận trọng, kỹ lưỡng cấu trúc vật liệu để đề xuất giải pháp bảo quản, tu bổ (tham khảo và lấy ý kiến các chuyên gia có chuyên môn liên quan).
Đề xuất giải pháp tu bổ, phục hồi di tích đảm bảo thực hiện theo quy định của pháp luật về di sản văn hóa, phù hợp với nguyện vọng của Nhân dân và chính quyền địa phương.
Chùa Xuân Lũng (còn có tên gọi là chùa Phổ Quang) được Bộ Văn hóa và Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) xếp hạng di tích quốc gia tại Quyết định số 92-VHTT/QĐ ngày 10/7/1980, bao gồm các hạng mục: Tam bảo, mặt bằng hình chữ “Công” (I); gác chuông (cách Tam bảo 29m); nhà Tổ. Chùa còn lưu giữ được nhiều hiện vật có giá trị, trong đó có Bàn thờ Phật bằng đá được công nhận bảo vật quốc gia năm 2021 (Quyết định số 2198/QĐ-QĐ-TTg ngày 25/12/2021 của Thủ tướng Chính phủ).
Dự án tu bổ, tôn tạo di tích chùa Xuân Lũng được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phê duyệt chủ trương tại Công văn số 3044/BVHTTDL-DSVH ngày 30/8/2012, thẩm định tại Công văn số 2883/BVHTTDL-DSVH ngày 20/7/2015. Ngày 21/4/2016, Ủy ban nhân dân tỉnh Phú Thọ có Quyết định số 909/QĐUBND duyệt Dự án đầu tư tu bổ, tôn tạo di tích chùa Phổ Quang. Cơ quan của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch là Cục Di sản văn hóa thẩm định Thiết kế bản vẽ thi công tại Công văn số 727/DSVH-DT ngày 26/10/2020.