Sáng 19/12, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 cho biết, thời gian gần đây, Bệnh viện liên tiếp tiếp nhận các bệnh nhân bị đột quỵ. So với mùa đông năm ngoái, năm nay số ca đột quỵ nhập viện đang gia tăng.
Các chuyên gia cho biết, thời tiết lạnh không chỉ gây co thắt mạch máu làm tăng huyết áp mà còn làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông, dẫn đến cả đột quỵ do xuất huyết não và nhồi máu não. Đặc biệt, thói quen tắm khuya khá phổ biến ở Việt Nam đã trở thành nguyên nhân gây ra nhiều trường hợp đáng tiếc.
Người trẻ cũng có thể bị đột quỵ
Chia sẻ về trường hợp nhập viện gần đây nhất, bác sĩ Nguyễn Ngọc Uyển, Khoa Cấp cứu, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 cho biết, đêm 6/12/2024, khi bắt đầu đợt không khí lạnh, bệnh nhân nam Đ.V.Đ (45 tuổi, ở Hà Nội), không có tiền sử bệnh lý đã phải cấp cứu trong tình trạng hôn mê sau khi tắm khuya. Kết quả chẩn đoán cho thấy xuất huyết não với khối máu 90 cm³ và bệnh nhân buộc phải phẫu thuật mở sọ để giải ép áp lực não. Hiện tại, bệnh nhân vẫn đang phải điều trị tích cực, duy trì thở máy, tiên lượng rất nặng.
Trường hợp thứ hai là bệnh nhân N.X.K (42 tuổi, ở Hải Dương), sau khi tắm đêm 17/12/2024, bệnh nhân đột ngột đau đầu, ý thức chậm dần đi vào hôn mê. Bệnh nhân đã được sơ cứu tuyến trước, chuyển đến Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 ở giờ thứ 3. Mặc dù bệnh nhân đã được hồi sức cấp cứu tích cực, tuy nhiên tổn thương đột quỵ chảy máu não quá nặng, bệnh nhân hôn mê sâu không còn khả năng cứu chữa.
Theo bác sĩ Nguyễn Ngọc Uyển, cả 2 trường hợp trên đều là những người bệnh khá trẻ, không có bệnh lý mạn tính, tai biến xảy ra sau khi tiếp xúc với lạnh đột ngột, để lại di chứng nặng nề và đe dọa tính mạng người bệnh. Điều đáng tiếc này có thể không xảy ra nếu chúng ta biết cách phòng tránh hợp lý.
Giải thích lý do vì sao mùa lạnh dễ xảy ra đột quỵ, bác sĩ Nguyễn Ngọc Uyển cho biết, tổng hợp nhiều nghiên cứu trên thế giới cho thấy việc tiếp xúc với lạnh là yếu tố nguy cơ thúc đẩy sự gia tăng đột quỵ não, cả đột quỵ chảy máu não và đột quỵ nhồi máu não.
Một số cơ chế bệnh sinh của tình trạng này là sự thay đổi theo mùa và nhiệt độ tác động tới các yếu tố nguy cơ đột quỵ (tăng huyết áp, tăng đường huyết, tăng lipid máu, rung nhĩ) làm gia tăng nguy cơ đột quỵ.
Việc co thắt mạch máu, có mạch ngoại vi và tăng huyết áp đột ngột thoáng qua sau khi tiếp xúc với lạnh có thể gây vỡ mạch máu não, gây đột quỵ xuất huyết não. Điều này lý giải cho hiện tượng đột quỵ xuất huyết não thường cao nhất vào ngày đầu tiếp xúc với lạnh.
Thêm vào đó, hiện tượng co mạch giúp giữ cơ thể không mất nước cũng làm tăng độ nhớt của máu. Nhiệt độ giảm cũng làm cơ thể tăng sản xuất hồng cầu và tiểu cầu nhằm tăng sự trao đổi chất của cơ thể, dẫn đến hình thành cục máu đông. Từ đó tăng nguy cơ tắc nghẽn mạch máu dẫn đến nhồi máu não. Điều này lý giải cho hiện tượng đột quỵ nhồi máu não thường xảy ra sau vài ngày tiếp xúc với lạnh.
Dấu hiệu nhận biết đột quỵ
Theo bác sĩ Nguyễn Ngọc Uyển và bác sĩ Thái Đàm Dũng, Khoa Cấp cứu, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, để nhận biết dấu hiệu đột quỵ cần nhớ nguyên tắc “FAST”.
Các dấu hiệu đột quỵ mùa lạnh cũng tương tự như các dấu hiệu thông thường. Bạn có thể dựa theo nguyên tắc FAST để nhận biết đột quỵ, bao gồm: F (Face – Mặt), khuôn mặt lệch, tê hoặc yếu một bên. A (Arms – Tay): Yếu hoặc không nâng được một bên tay. S (Speech – Lời nói): Nói khó, nói lắp hoặc không hiểu lời nói. T (Time – Thời gian): Cấp cứu ngay lập tức, vì thời gian vàng trong 6 giờ đầu quyết định hiệu quả điều trị.
Ngoài ra, cũng cần chú ý đến các triệu chứng khác như đau đầu dữ dội, chóng mặt, mất thị lực hoặc mất thăng bằng đột ngột…
Theo các bác sĩ, khi gặp người bị đột quỵ mùa lạnh cần gọi cấp cứu ngay. Đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế gần nhất, việc đưa người bệnh đến bệnh viện sớm giúp người bệnh được điều trị kịp thời hạn chế được các di chứng về sau.
“Nếu bạn không phải nhân viên y tế, trong quá trình chờ cấp cứu, không nên tự ý cho người bệnh sử dụng bất kỳ loại thuốc nào vì một số loại thuốc sẽ làm tình trạng xuất huyết não trở nên nghiêm trọng hơn và làm các biến chứng sẽ càng nặng nề hơn, tăng nguy cơ tử vong. Bên cạnh đó, cần lưu ý không chích máu ngón tay người bệnh; không cử động, lắc người bệnh; không cho người bệnh ăn hay uống để tránh sặc… Người nhà cũng không nên cạo gió, nặn chanh vào miệng. Đây là những quan niệm sai lầm, không hỗ trợ gì cho người bị đột quỵ”, các bác sĩ khuyến cáo.
Với người bị đột quỵ mùa lạnh, nên để người bệnh nằm nghiêng một chỗ, nới lỏng quần áo, tránh để người bệnh mặc trang phục quá chật. Ghi lại thời gian người bệnh có dấu hiệu đột quỵ cũng như các triệu chứng của người bệnh để có thể cung cấp với nhân viên y tế.
Cách phòng ngừa đột quỵ hiệu quả trong mùa lạnh
Theo bác sĩ Nguyễn Ngọc Uyển, đột quỵ được xem là bệnh lý cấp tính, hay xảy ra rất đột ngột và hậu quả thường gây tử vong hay tàn phế về sau. Tuy nhiên, đây là căn bệnh hoàn toàn có thể phòng tránh được.
Để phòng tránh đột quỵ, điều đầu tiên cần giữ ấm cơ thể: Việc giữ ấm cơ thể, nhất là vùng đầu và cổ trong mùa lạnh rất quan trọng. Cần lưu ý việc thay đổi nhiệt độ đột ngột có thể gây sốc nhiệt. Khi tham gia hoạt động thể chất, nên mặc nhiều lớp áo, khi cơ thể ấm lên sau vận động thì có thể cởi bỏ bớt và mặc vừa đủ giữ ấm cơ thể. Nếu đang hoạt động ngoài trời lạnh và thấy mình đổ mồ hôi, như vậy cơ thể đang bị quá nóng và không ổn; nhất là đối với người có bệnh tim mạch thì tốt nhất nên nghỉ ngơi, cởi bớt áo khoác và vào ngay trong nhà..
Thứ hai là cần kiểm soát huyết áp: Đo huyết áp định kỳ, nhất là với người có tiền sử tăng huyết áp.
Tiếp đó cần có chế độ ăn uống lành mạnh: Ăn nhiều rau xanh, trái cây, hạn chế chất béo, đường, muối.
Đồng thời, vận động thường xuyên: Tăng cường hoạt động thể dục nhẹ nhàng 30 phút mỗi ngày để hỗ trợ tim mạch cần tuân theo nguyên tắc không hoạt động quá sức. Bởi khi trời lạnh, cơ thể chúng ta phải gắng sức hơn bình thường nhằm giữ nhiệt độ cơ thể ổn định. Do vậy, việc đi bộ nhanh hơn bình thường gặp khi gió lạnh thổi vào mặt và cơ thể cũng đã là gắng sức.
Cần hạn chế rượu bia, thuốc lá vì những thói quen này làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch và đột quỵ.
Bên cạnh đó, cần khám sức khỏe định kỳ, chủ động tầm soát, phát hiện sớm và điều trị kịp thời các yếu tố nguy cơ để đề phòng đột quỵ mùa lạnh.