Kỳ I: Vi phạm pháp luật của trẻ vị thành niên diễn biến phức tạp

Trong những năm gần đây, tình hình vi phạm pháp luật của trẻ vị thành niên diễn biến phức tạp có chiều hướng gia tăng cả về số vụ và mức độ phạm tội. Số lượng các vụ vi phạm pháp luật do nhóm độ tuổi này gây ra đang có xu hướng gia tăng, các hình thức phạm tội ngày càng đa dạng, manh động… gây bức xúc trong Nhân dân và dư luận xấu trong xã hội.

Phiên tòa xét xử vụ án 23 đối tượng thanh thiếu niên xã Sơn Thủy, huyện Thanh Thủy với các tội danh “Cố ý gây thương tích” và “Gây rối trật tự công cộng”.

Gia tăng số vụ và mức độ

Vào tối 1/7/2024, hai thiếu niên H.Đ.N và Đ.C.C (cùng sinh năm 2008, huyện Phù Yên, Sơn La) khi di chuyển trên đường đã bị 14 đối tượng từ 16-18 tuổi trú tại huyện Cẩm Khê chặn đánh tại đường Hùng Vương thuộc phường Vân Phú, TP Việt Trì. Dù không có mâu thuẫn, các đối tượng sử dụng hung khí như kiếm, vỏ chai bia tấn công, khiến H.Đ.N bị thương nặng phải cấp cứu. Cơ quan Công an TP Việt Trì khởi tố vụ án, bắt tạm giam 9 đối tượng, cấm đi khỏi nơi cư trú 2 đối tượng, xử lý hành chính 3 đối tượng.

Nghiêm trọng hơn, tối 15/2/2024, tại xã Sơn Thủy, huyện Thanh Thủy, mâu thuẫn giữa hai nhóm thanh niên do N.Đ.V (sinh năm 2007) và N.Q.V (sinh năm 2005) cầm đầu đã dẫn đến xung đột. Nhóm thanh niên thôn Thủy Trạm đã mai phục tại đường liên xã thuộc khu 3, xã Sơn Thủy, tấn công nhầm 3 người đi qua, gây thương tích nặng khiến Đ.V.N tử vong. Công an huyện Thanh Thủy khởi tố 23 đối tượng với các tội danh “Cố ý gây thương tích” và “Gây rối trật tự công cộng”.

Tại phiên tòa xét xử vụ án, có 12 bị cáo ở lứa tuổi chưa thành niên. Căn cứ hành vi phạm tội của các đối tượng, Tòa án nhân dân huyện Thanh Thủy đã tuyên phạt 12 bị cáo lãnh án tù giam theo quy định tại Khoản 4 Điều 134 và Khoản 2 Điều 138 BLHS, trong đó mức án phạt tù cao nhất là 10 năm, thấp nhất là 12 tháng.

Theo Công an tỉnh Phú Thọ, từ 15/12/2023 đến 14/10/2024, trên địa bàn tỉnh xảy ra 16 vụ thanh thiếu niên sử dụng hung khí (tăng 12 vụ so với cùng kỳ), 16 vụ gây rối trật tự công cộng (tăng 8 vụ). Công an thu giữ 12 dao nhọn, 3 kiếm, 3 gậy kim loại, 1 tuýp sắt, 36 xe máy, 4 xe đạp điện và nhiều tang vật khác. Đáng chú ý, một số đối tượng không chỉ hành động bộc phát mà còn lên kế hoạch phạm tội tinh vi, liều lĩnh, dùng hung khí trả thù, giải quyết mâu thuẫn. Nguy hiểm hơn, hành vi này còn được xem là “chiến tích”, đăng tải trên mạng xã hội, thách thức pháp luật.

Nổi lên tại TP Việt Trì, tình trạng các đối tượng thanh thiếu niên tụ tập, điều khiển phương tiện xe máy chạy tốc độ cao, lạng lách có dấu hiệu gây rối trật tự công cộng, cố ý gây thương tích có biểu hiện gia tăng. Trong 10 tháng năm 2024, TP Việt Trì đã điều tra làm rõ 4 vụ với 43 đối tượng gây rối trật tự công cộng, cố ý gây thương tích do thanh thiếu niên gây ra; trong đó có 13 đối tượng chưa đủ tuổi truy cứu trách nhiệm hình sự.

Trung tá Lê Anh Dũng – Đội trưởng Đội CSHS, Công an TP Việt Trì cho biết: “Tình trạng người chưa thành niên trên địa bàn TP Việt Trì đang có chiều hướng gia tăng. Qua nghiên cứu phân tích cho thấy, có 39,2% đối tượng vi phạm dưới 16 tuổi, 32,6% đối tượng từ đủ 16 đến dưới 18 tuổi. Các đối tượng này chủ yếu là học sinh cấp THPT. Quá trình điều tra các vụ án cho thấy, thường xuất phát từ mâu thuẫn cá nhân giữa các nhóm, sau đó thông qua mạng xã hội, các đối tượng rủ rê, kêu gọi các đối tượng khác để tập hợp thành nhóm, sử dụng xe máy, chuẩn bị hung khí, vũ khí để trả thù. Quá trình di chuyển các đối tượng điều khiển phương tiện mang theo hung khí, vũ khí, đánh võng, nẹt pô, hò hét gây rối trật tự công cộng. Hệ lụy kéo theo không chỉ là những đứa trẻ mới lớn phải đối mặt với những bản án nghiêm khắc từ pháp luật, mất đi cơ hội “trưởng thành” mà còn là nỗi đau dai dẳng của gia đình và xã hội”.

Công an TP Việt Trì bắt giữ các đối tượng nhóm thanh thiếu niên tụ tập gây mất ANTT, an toàn giao thông, quay clip “khoe chiến tích”.

Nguyên nhân do đâu?

Vào ngày 11/5/2024, T.C.M.H (sinh năm 2005, xã Trưng Vương, TP Việt Trì) đã cùng 5 đối tượng khác sử dụng dao, kiếm, vỏ chai thủy tinh dồn, đánh nhau ở quảng trường Hùng Vương, TP Việt Trì và bị Công an TP Việt Trì bắt giữ và khởi tố vụ án, khởi tố bị can vì tính chất nghiêm trọng của vụ việc.

Sau khi sự việc xảy ra, anh T.A.T (bố của T.C.M.H) mới bàng hoàng nhận ra mức độ nghiêm trọng của việc thiếu quan tâm, đồng hành cùng con, anh cho biết, vì là con trai “độc đinh”, T.C.M.H được bố mẹ nuông chiều hơn các chị trong nhà và mải mê sinh kế nên anh ít có thời gian tâm sự, lắng nghe con, việc con chơi với ai, làm những gì sau giờ học, anh hoàn toàn không nắm được, vì sự quản lý buông lỏng con cái, T.C.M.H bị bạn xấu lôi kéo mà gia đình không hay biết.

Cô giáo Nguyễn Thị Hồng Lan- Hiệu trưởng Trường THCS Nông Trang, TP Việt Trì cho biết: “Trẻ vị thành niên là đối tượng đang trong giai đoạn hoàn thiện về tâm sinh lý nên thiếu hụt về cách ứng xử, thường có những hành động bộc phát, cảm tính, thiếu kiểm soát. Các em muốn được coi là mạnh mẽ, được chấp nhận và khác biệt trong nhóm bạn, thường có thái độ tiêu cực với các quy định của nhà trường, những chuẩn mực đạo đức của gia đình và xã hội. Bên cạnh đó, cha mẹ mải mê làm ăn, không có thời gian chăm sóc, chia sẻ tâm tư, tình cảm với con cái nên không thể nắm bắt được tâm lý của các em, hoặc cha mẹ ly hôn nên trẻ thiếu sự quan tâm, quản lý. Điều này sẽ khiến trẻ có cảm giác cô độc, quậy phá và cũng vì thế, mối liên hệ giữa gia đình và nhà trường trong việc quản lý, giáo dục trẻ vị thành niên chưa chặt chẽ, chưa thường xuyên liên tục…”.

Nhà giáo ưu tú Phùng Quốc Lập – Phó Giám đốc Sở GD&ĐT cho rằng, có khoảng 38% phụ huynh đi làm xa, khiến trẻ thiếu sự quan tâm, dễ cảm thấy cô đơn và tìm kiếm sự chú ý qua hành vi tiêu cực. Cùng với đó, mạng xã hội trở thành môi trường tiềm ẩn nhiều rủi ro khi các em tiếp xúc với hội nhóm độc hại, sản phẩm phản văn hóa bạo lực, ảnh hưởng tiêu cực đến nhận thức và hành vi. Việc phối hợp giáo dục giữa gia đình, nhà trường và xã hội vì thế gặp nhiều khó khăn.

Theo số liệu của Tòa án Nhân dân tỉnh, tính từ 1/10/2023 đến 30/9/2024, Tòa án Nhân dân hai cấp trên địa bàn tỉnh đã đưa ra xét xử 93 bị cáo trong độ tuổi từ đủ 14 đến dưới 18 tuổi, tăng 47 bị cáo so với cùng kỳ năm 2023 (trong đó, có 6 bị cáo độ tuổi từ đủ 14 đến dưới 16 tuổi; 87 bị cáo từ đủ 16 đến dưới 18 tuổi). Tội danh các bị cáo bị đưa ra xét xử nhiều nhất là: Gây rối trật tự công cộng (56 bị cáo), Trộm cắp tài sản (9 bị cáo), còn lại là các tội danh khác như: Tội mua bán trái phép chất ma túy; tổ chức, sử dụng ma túy; cố ý gây thương tích.

Pháp luật “không có vùng cấm, không có ngoại lệ”, “hành động bộc phát, hậu quả lâu dài”, đứng trước ngưỡng cửa cuộc đời, không ít tội phạm vị thành niên đã tự tay bôi những “nét mực đen” lên trang lý lịch cuộc đời mình để rồi đánh mất tương lai, tuổi trẻ.

Luật sư Lê Văn Chi – Giám đốc Công ty Luật TNHH Hoàng Long P&T cho biết: “Theo Điều 12, Bộ luật Hình sự, người từ đủ 16 tuổi trở lên phải chịu trách nhiệm hình sự về mọi tội phạm; người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi phải chịu trách nhiệm hình sự về tội phạm rất nghiêm trọng (khung hình phạt cao nhất 7-15 năm tù) hoặc tội phạm đặc biệt nghiêm trọng (khung hình phạt trên 15 năm, tù chung thân hoặc tử hình); người chưa đủ 14 tuổi không phải chịu trách nhiệm hình sự do hành vi của mình gây ra”.

Có thể thấy, chỉ khi các em hiểu biết pháp luật, nhận thức được tính chất, mức độ nguy hiểm, hậu quả của hành vi phạm tội thì mới có thể tạo sự chuyển biến tích cực trong hành động của bản thân. Ngăn chặn nguy cơ và hạn chế sự gia tăng của tội phạm vị thành niên cần có sự chung tay của các cơ quan chức năng, ban, ngành, đoàn thể cũng như sự vào cuộc của toàn xã hội.

Kỳ II: Thiết lập “hàng rào” bảo vệ trẻ vị thành niên